Floem (łyko)

Należy do tkanek przewodzących i złożonych. Tworzą go cztery typy komórek: rurki sitowe, komórki towarzyszące (komórki przyrurkowe), włókna, komórki miękiszu. Poza funkcją przewodzącą, włókna floemu pełnią funkcję wzmacniającą.

Floemem (rurkami sitowymi) transportowane są substancje odżywcze.

Rurki sitowe zbudowane są z komórek nazywanych członami rurek sitowych. Poszczególne komórki są połączone końcami tworząc długie struktury. Końce stykających się komórek są zakończone porami, przez które łączą się protoplasty komórek, są to tzw. płytki sitowe. Komórki członów są żywe, jednak różnią się od pozostałych komórek brakiem jądra komórkowego i rybosomów, które zanikają podczas ich rozwoju. Jednak posiadają dużą wakuolę, wypełniającą wnętrze komórki

.

Pory płytek sitowych są pokryte kalozą (śluz zbudowany z cząsteczek wielocukrów), która może spowodować zamknięcie naczyń i przerwanie transportu substancji odżywczych. Zjawisko takie ma miejsce jesienią, kiedy rośliny wieloletnie szykują się do wejścia w stan spoczynku, oraz w przypadku roślin ciętych (dlatego tak ważne jest podcięcie kupionych kwiatów).

Komórki towarzyszące pełnią funkcje pomocnicze dla rurek sitowych. Są to komórki żywe, połączone licznymi plazmodesmami z członami rurek sitowych. Nie biorą bezpośrednio udziału w transporcie substancji odżywczych, ale w przypadku zatkania członów rurek mogą czasowo przejąć ich rolę. Pośredniczą też w dostarczaniu do rurek sitowych cukrów wytworzonych w komórkach miękiszu.

Miękisz łykowy wypełnia przestrzeń pomiędzy poszczególnymi komórkami floemu.

Epiderma (skórka)

Zaliczana jest do tkanek złożonych, zbudowana jest z komórek parenchymatycznych, komórek szparkowych, włosków (części nadziemne), włośników (części podziemne).

Epiderma stanowi najbardziej zewnętrzną warstwę rośliny, pełni rolę ochronną. W zależności od rodzaju rośliny i warunków środowiska jej budowa jest różna. Zbudowana jest z pojedynczej warstwy komórek.

Komórki parenchymatyczne epidermy są przezroczyste, nie zawierają chloroplastów, a ich ściana komórkowe są grubsze od strony zewnętrznej. Taka budowa ma na celu zwiększenie przepuszczalności światła w głąb liści i innych organów oraz utrudnienie parowania wody. Dodatkową cechą utrudniająca zbytni ubytek wody z tkanek jest kutynizacja ścian komórkowych nadziemnych organów rośliny, czyli odkładanie się w podpowierzchniowych warstwach ścian komórkowych kutyny (substancji nierozpuszczalnej zbudowanej z trudno rozpuszczalnych estrów kwasów tłuszczowych). Kutyna może być również odkładana na zewnętrznych warstwach epidermy tworząc tzw. kutykulę. W zależności od warunków środowiska do jakich przystosowała się roślina, warstwy kutyny i kutykuli mogą być cienkie lub bardzo grube. Epiderma korzeni nie jest pokryta kutykulą, ponieważ rolą tego organu jest pobieranie wody z gleby, a więc komórki muszą być przepuszczalne dla wody.

Komórki szparkowe są jedynymi komórkami epidermy posiadającymi chloroplasty. Mają inny kształt niż pozostałe komórki epidermy oraz nierównomiernie zgrubiałą ścianę komórkową, która jest grubsza od strony poru. Dwie sąsiadujące komórki szparkowe budują aparat szparkowy. Komórki epidermy występujące tuz obok komórek szparkowych to tzw. komórki przyszparkowe. Bezpośrednio pod aparatem szparkowym znajduje się wolna przestrzeń. Rolą aparatów szparkowych jest ułatwienie wymiany gazowej pomiędzy rośliną i środowiskiem oraz regulacją gospodarki wodnej rośliny. Zazwyczaj więcej aparatów szparkowych obserwuje się na spodniej stronie liści.

Peryderma...

Występuje u roślin o wtórnym przyroście na grubość. W starszych organach, takich jak łodyga lub pędy zastępuje epidermę, która ulega rozerwaniu. Jest tkanką niejednorodną Składa się z wielu warstw, w skład których wchodzi merystem wtórny (felogen, miazga korkotwórcza, korkorodna), korka (felem, komórki martwe) i felodermy (komórki żywe).

Felogen powstaje z odróżnicowanych komórek miękiszowych lub floemu. Komórki floemu dzielą się peryklinarnie, odkładając na zewnątrz korek (który stanowi główny produkt felogenu) i do wewnątrz felodermę.

Korek (felem) zbudowany jest z komórek martwych, wypełnionych powietrzem. Ściany komórkowe zawierają suberynę lub są zdrewniałe. Komórki korka są bardzo gęsto upakowane i ściśle przylegają do siebie, tworząc wiele warstw. Dzięki suberynie (substancja hydrofobowa zbudowana z długołańcuchowych kwasów tłuszczowych i ich pochodnych) korek jest warstwą nieprzepuszczalną dla wody i powietrza, natomiast dzięki zdrewnieniu jest twardy i wytrzymały. W warstwie korka mogą występować przetchlinki, czyli miejsca o luźnym ułożeniu komórek, przepuszczalne dla powietrza i wody.


Feloderma zbudowana jest z cienkiej warstwy komórek

Struktury otoczone podwójną błoną

1. Jądro:

Wielkość i kształt jądra zależą od rodzaju komórki. W komórkach bardzo młodych lub merystematycznych ma kształt przybliżony do kuli i znajduje się prawie w centrum komórki. U komórek dojrzałych, wyspecjalizowanych zepchnięte jest przez dużą centralną wakuolę na peryferyjną część komórki pod ścianę komórkową i jest lekko spłaszczone.

Jądro komórkowe jest przestrzenią zamkniętą podwójną błoną białkowo-lipidową, w której znajduje się prawie cały materiał genetyczny komórki oraz elementy białkowe związane funkcjonalnie DAN i RNA. Podwójna membrana otaczająca jądro zawiera wiele porów, przez które mogą przenikać do cytoplazmy zarówno białka (np. rybosomy) jak i częściowo materiał genetyczny (np. mRNA). Membrany tworzące otoczkę jądrową łączą się w wielu miejscach z retikulum endoplazmatycznym, przez co substancja wypełniająca przestrzeń między błonami otoczki jądrowej jest bardzo podobna do tej, jaka wypełnia cysterny ER.

Wnętrze jądra stanowi nukleoplazma. W jej skład wchodzi kariolimfa (substancja wypełniająca zapewniająca warunki charakterystyczne dla środowiska wodnego), chroamtyna (materiał genetyczny) i ewentualnie jedno lub kilka jąderek. Kariolimfa dla jądra jest funkcjonalnym odpowiednikiem cytoplazmy dla komórki lub matrix dla mitochondrium. Chromatynę stanowią luźno splątane nici DNA z białkami histonowymi. Pomiędzy podziałami komórkowymi chromatyna prawie równomiernie wypełnia przestrzeń jądra. W momencie podziału komórki oraz w okresie okołopodziałowym materiał genetyczny organizowany jest w chromosomy. Chromosomy są struktury silnie upakowanego DNA (DNA + białka histonowe) przypominające pałeczki połączone centromerem (przewężeniem pierwotnym). Najbardziej znaną formą chromosomu są struktury przypomnające litereą "X". Liczma chromosomów jest cechą charakterystyczną dla poszczególnych gatunków.

Struktury otoczone pojedynczą błoną Wakuola

Wakuole, czyli wodniczki są to duże, kuliste lub o nieregularnym kształcie struktury otoczone pojedynczą błoną komórkową zwaną tonoplastem.
Tonoplast wykazuje selektywną przepuszczalność w obie strony, zapewniając turgor komórki. Wakuolę wypełnia sok komórkowy, który jest wodnym roztworem soli mineralnych i związków organicznych (głównie cukrów). Niekiedy sok komórkowy zawiera kryształy substancji nierozpuszczalnych w wodzie (np. szczawian wapnia).

Wakuole powstają częściowo z oddzielających się pęcherzyków gładkiego retikulum endoplazmatycznego, częściowo z pęcherzyków aparatów Golgiego komórkach a częściowo mogą być dziedziczone.
We wczesnym stadium rozwoju komórki w cytoplaźmie istnieje wiele wodniczek lub nieregularnych fragmentów poodrywanych siateczkę śródplazmatycznych zwanych prowakuolami. W trakcie dojrzewania komórki wodniczki łączą się, ulega rozczieńczeniu ich zawartość przyjmując ostatecznie formę jednej dużej położonej centralnie wakuoli wypełnionej mocno rozwodnionym sokiem komórkowym.

 

Rolą wakuoli jest przede wszystkim utrzymywanie turgoru komórki. Dodatkowo stanowi ona buforowy zbiornik wody dla komórki. W starzejących się komórkach w wakuoli mogą gromadzić się substancje toksyczne i zbędne dla komórki.

Peroksysomy wypełnione są przede wszystkim substancjami białkowymi (przede wszystkim enzymami); biorą udział w fotooddychaniu; charakteryzują się wysoką przepuszczalnością błony.

Sferosomy związane są głównie z syntezą i magazynowaniem tłuszczowców.

Glioksysomy podobnie jak sferosomy magazynują tłuszczowce zapasowe, jednak zawierają liczne enzymy przekształcające nagromadzone tłuszcze w cukry używane podczas kielkowania.

Bezżuchwowce cd

- Narządem wydalniczym jest franelcze. Wydalają amoniak 

- 5 częściowy mózg którego poszczególne odcinki :

*kresomózgowie

*międzymózgowie

*śródmózgowie

*móżdżek

*rdzeń przedłużony

są ułożone liniowo. Cewka tworzy rdzeń kręgowy . Od mózgu odchodzi 10 par nerwów czaszkowych.

- Narządy zmysły dość prymitywne do parzystego narządu węchowego prowadzi tylko jeden otwór węchowy w uchu wewnętrznym występują  2 kanały półkoliste, obecność linii nabocznej, gałki oczne zbudowane z kulistą soczewką ukryte pod skórą .

- Są rozdzielnopłciowe . Zapłodnienie zewnętrzne . Występuje larwa tzn ślepica

Cechy minoga..

Cechy progresywne bezżuchwowców :

- Zmiennocieplny kręgowiec wodny


- Ciało pokrywa wielowarstwowy nabłonek posiadający jednokomórkowe gruczoły śluzowe.


- Szkielet osiowy tworzy nadal struna grzbietowa otoczona pochwą łączno- tkankową która w górnej części tworzy chrzęstne zawiązki górnych łuków kręgowych, powstaje prymitywna chrzęstna puszka mózgowa (brak szczęk)


- Otwór gębowy uzbrojony jest w rogowe ząbki tworzący lejkowatą przyssawkę prowadzi do jamy gębowej przełyku żołądka jelita środkowego jelita prostego zakończonego odbytem 


- Narządem oddechowym są workowate skrzela (7 par)

Lancetnik cd.

- Układ pokarmowy tworzy otwór gębowy, gardziel na spodzie którego występuje rynienkowaty endostyl, przełyk, jelito środkowe do którego uchodzi uchyłek wątrobowy, jelito tylne zakończone odbytem. Są filtratorami

- Narządem wydalniczym są nefridia (ok 90 par) z solenocytami . Jest to układ typu protonefridialnego. wydalają amoniak który rozcieńczony z wodą usuwany jest otworem atrialnym.

- Narządem oddechowym jest gardziel .

- Układ krwionośny zamknięty, brak serca, jeden obieg krwi 

- Brak płetw ich funkcje pełnią fałdy skórne.

- Są zwierzętami rodzielnopłciowymi o zapłodnieniu zewnętrznym, bruzdkowaniu całkowitym rozwój z larwą

Lancetnik - prymitywne stadium

Cechy  Lancetnika - przedstawiciela podtypu bezczaszkowce :

- Organizm morski o ciele wydłużonym, bocznie spłaszczonym ( wyglądem przypomina lancet- nóż chirurgiczny)

-Zewnętrznie dwubocznie symetryczny, wewnętrzna symetria zatarta

- Pokryty jednowarstwowym nabłonkiem 

- Struna grzbietowa występuje przez całe życie i stanowi szkielet osiowy - brak czaszki

- Ośrodkowy układ nerwowy to cewka nerwowa, której przedni odcinek ma postać pęcherzyka (brak mózgu)

- Struna grzbietowa i cewka moczowa otoczone są osłoną łączno- tkankową

- Narządy zmysłu są bardzo prymitywne

Ogólne cechy strunowców..

Wspólne cechy strunowców:

1) Obecności szkieletu osiowego biegnącego po stronie grzbietowej. Jest nim struna grzbietowa (clorda dorsalis). Występuje u wszystkich w okresie zarodkowym. U bezczaszkowców i niektórych osłonic przesz całe życie . U pozostałych zastąpiona jest mezodermalnym szkieletem  chrzęstnym lub kostnym .

2) Centralny układ nerwowy tworzy ektoderma, cewka moczowa położona grzbietowo u wyżej uorganizowanych zwierząt rozwija się mózgowie i rdzeń kręgowy.

3) Gardziel strunowców poprzebijana jest parzystymi szparami skrzelowymi. U lądowych kręgowców szpary takie występują tylko w stadium zarodkowym. Właściwy narząd oddechowy tych zwierząt to płuca, które rozwijają się z brzusznych uchyłków jelita.

Rozwój zarodkowy zwierząt...

W rozwoju zarodkowym zwierząt wyróżnia się 3 etapy :

a) Bruzdkowanie : to etap w którym zygota przechodzi szereg podziałów mitotycznych prowadzących do powstania blastuli, jednowarstwowego pęcherzyka wypełnionego płynem typ bruzdowania zależy od rodzaju jaja. Wyróżniamy bruzdkowanie całkowite i częściowe.

b)Gastrulacja : obejmuje etapy rozwoju zarodkowego od jednowarstwowej blastuli do wytworzenia 3 listka zarodkowego- mezodermy

c)Organogeneza : to etap różnicowania się narządów z 3 listków zarodkowych.

Cechy progresywne obleńców ..

1.Usprawniły funkcje pierwotnej jamy ciała przez wypełnienie jej płynem przyjmując funkcje układu krążenia i hydraulicznego szkieletu. Ten typ jamy ciała to SCHIZOCEL

2. Ich przewód pokarmowy kończy się otworem odbytowym jest więc drożny  i przepustowy przez to sprawniejszy.

3. Są zwierzętami rozdzielno - płciowymi z zaznaczonym z zaznaczonym dymorfizmem płciowym.

Tkanki zwierzęce ciąg dalszy....

Tkanka łączna :

a) stała :

*Tkanka łączna właściwa :

^Zbita

^Wiotka

^Siateczkowata

^Tłuszczowa

^Zarodkowa

*Tkanka oporowa:

- Kostną :

^Zbita

^Gąbczasta

-Chrzęstną:

^Szklista

^Włóknista

^Sprężysta

b) Płynna :

*Krew i Limfa

Tkanka mięśniowa:

*Poprzecznie prążkowana

*Gładka

Tkanka nerwowa i glejowa..

Tkanki zwierzęce ..

Tkanki zwierzęce dzielimy na :

1) Tkanka nabłonkowa [ podział ze względu na ilość warstw i kształt komórek]
--> Nabłonek jednowarstwowy :
^płaski
^sześcienny (brukowy)
^cylindryczny
^wielorzędowy
--> Nabłonek wielowarstwowy [ podział ze względu na ilość warstw i kształt komórek]
^płaski
[podział ze względu na funkcje]
*nabłonek pokrywający i wyścielający
*nabłonek gruczołowy (wydzielniczy)
*nabłonek zmysłowy


. . .

Charakterystyka gąbek...

Gąbki to zwierzęta :

*wielokomórkowe, dwuwarstwowe. Pomiędzy warstwami występuje galaretowata substancja MEZOGLEA


*żyją w środowisku wodnym prowadzące osiadły tryb życia (posiadają pierwotną promienistą symetrie ciała) 


*nie posiadają budowy tkankowej, mają ciało poprzebijane licznymi otworami (porami) które prowadzą do jamy wewnętrznej - PRAGASTRALNEJ, która otwiera się na zewnątrz otworem wyrzutowym


*zwykle mają szkielet mineralny zbudowany z węglanu wapnia lub krzemionki albo organiczny zbudowany z substancji rogowej zwanej SPONGINĄ


*mają ogromne zdolności regeneracyjne jest to związane z minimalną specjalizacją komórek, które zachowują 
zdolności TOTIPOTENCJALNE - oznacza to, że mogą się dzielić i przekształcać w każdy rodzaj komórki


*są filtratorami - wychwytują cząstki pokarmowe z przepływającej wody a następnie trawią je 
wewnątrzkomórkowo oddychają tlenowo, rozmnażają się płciowo, w rozwoju występuje larwa - PARENCHYMULA rozmnażają się również z udziałem pączków zimowych tzw. GEMUL

Cechy charakterystyczne grzybów..

Rozmnażanie grzybów :

*Rozmnażanie płciowe :


1) Gametogamia ( izogamia, anizogamia,oogamia)
2) Gametangiogamia (łączenie się gametangiów lengni i plemni)
3)Somatogamia ( kopulacja różnoimiennych strzępek)


*Rozmnażanie bezpłciowe :


-Właściwe z udziałem zarodników [spor] :


>endospory (powstające wewnątrz zarodni)
>egzospory (powstające na zewnątrz zarodni np. konigalne)
>ruchliwe (zoospory)
>nieruchliwe (aplanospory)


-Wegetatywne :


>fragmentacja grzybni
>pączkowanie
>przez podział

Znaczenie grzybów:

^ Grzyby rozkładają materię martwą tym samym przyczyniają się do powstawania próchnicy i krążenia pierwiastków w przyrodzie


^ Grzyby żyją w synbiozie


^ Grzyby wykorzystywane są do produkcji antybiotyków np. penicylyny a także produkcji witamin A, B2, B12


^ Grzyby służą w przemyśle piekarniczym, mlecznym itp. (same grzyby mają małą wartość odżywczą, ale nadają dużą wartość smakową i zapachową produktom kulinarnym.


^ Grzyby służą do otrzymania kwasu szczawiowego  i cytrynowego (kropidlak)


^ Grzyby są wykorzystywane przez człowieka do walki biologicznej ze szkodnikami


^ Grzyby wywołują choroby człowieka i zwierząt

Mszaki - rośliny wodnolądowe

 Charakterystyka mszaków :

* Typy mszaków : gromada wątrobowce, gromada mchy , gromada glewiki
*Pierwsze prymitywne organowce
*Są rośliny wilgocio i cieniolubnymi
*Są roślinami pionerskimi tzn. , że mogą zasiedlać obszary niedostępne dla innych roślin
*U wszystkich występują heteromorficzne przemiana pokoleń z dominacją gametofity
*Najczęściej gametofit ma postać ulistnionej łodyżki a sporofit postać bezlistnej łodyżki tzw. sety

Mitoza i Mejoza ...

Mitoza --> zachodzi w komórkach somatycznych czyli budujących ciało ( a także u roślin może poprzedzać powstanie zarodników - mitospor)
W wyniku mitozy powstają dwie komórki o takiej samej liczbie chromosomów jak komórka macierzysta
Mitoza pozwala na wzrost masy i objętości ciała oraz regeneracje


Mejoza --> zachodzi w komórkach macierzystych gamet i zarodników. W wyniku mejozy powstają cztery komórki o zredukowanej o połowę liczbie chromosomów. Mejoza pozwala na utrzymanie stałej liczby chromosomów dla gatunku. A dzięki crossing over możliwa jest rekombinacja informacji genetycznej

Błony komórkowe - budowa i właściwości

Komórka to podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna każdego żywego organizmu


Komórki dzielimy na :

a) Prokariotyczne [ bezjądrowa komórka ]
b) Eukariotyczne [ jądrowa]

- Dyfuzja : ruch cząsteczek rozpuszczonych w roztworze z układu o stężeniu wyższym do układu o stężeniu niższym.
- Osmoza : Ruch cząsteczek wody o stężeniu niższym do stężenia wyższego.


Rodzaje roztworów:
* Hipertoniczny ( stężenie substancji na zewnątrz komórki jest wyższe niż wewnątrz komórki)
*Hipotoniczny (stężenie substancji na zewnątrz komórki jest niższe niż wewnątrz komórki)
*Izotoniczny( stężenie substancji poza komórką i wewnątrz niej są w równowadze )


ATP --> adenozynotrójfosforan --> uniwersalny przenośnik , MAGAZYN ENERGII


Rodzaj transportu :


- Transport bierny :
> dyfuzja prosta
>dyfuzja wspomagana :
w transporcie uczestniczą kanały błonowe i białka przenośnikowe


-Transport czynny:
>transport odbywający się niezgodnie z gradiętem stężeń .

Metody badań - obserwacje i eksperymenty

Jak wiemy aby na maturze uzyskać pełną liczbę punktów za zadanie dotyczące przeprowadzenia badania, obserwacji i wniosku z jakiegoś doświadczenia musimy wyćwiczyć pewnie kwestie, za które dostajemy dodatkowe punkty. A więc przedstawię tutaj jak powinien wyglądać przebieg  takiego badania :

1) Formowanie problemu badawczego:

Problem badawczy --> przyjmuje postać pytania lub równoważnika zdania np. Czy (Jak?) wysiłek fizyczny wpływa na tętno?


2)Hipoteza -->Jest propozycją wyjaśnienia problemu i ma postać zdania oznajmiającego wyrażającego przewidywany wynik. np. Wysiłek fizyczny przyspiesza tętno.

3) Planowanie przebiegu badań i weryfikacja hipotezy


4) Dokumentacja i wyniki --> Dokumentacja powinna zawierać nie tylko informacje o celu i metodach badań ale także notatki z ich przebiegu oraz uzyskane wyniki. Obserwacje jakościowe można dokumentować fotografiami, filmem, rysunkami natomiast obserwacje ilościowe polegają na mierzeniu za pomocą tabel i wykresów .
Aby dobrze naszkicować taką tabelkę musimy pamiętać o tym, że :

 * Wszystkie kolumny i wiersze powinny zawierać nagłówki z nazwami danych.

* Jeżeli są to dane liczbowe należy podać jednostki z tą samą dokładnością.

                  * Elementy bezpośrednio porównywane powinny znaleźć się w kolumnach jeden pod drugim.



Na końcu stawiamy wniosek:


WNIOSEK --> musi wynikać z dokonywanych obserwacji lub wykresu i odnosić się do postawionej hipotezy - nie należy go uogólniać. Wniosek często brzmi tak samo jak hipoteza lub jest jej zaprzeczeniem.


Ważne :
Elementem każdego doświadczenia jest wyznaczenie próby badawczej i próby kontrolnej .

Pierwsze kroki ...

Witam wszystkich! ;)
Dzisiaj zaczynam prowadzić swojego pierwszego bloga ;)
Będzie on poświęcony Biologii oraz różnym zadaniom maturalnym z tego przedmiotu, które może komuś, kiedyś się przydadzą ;)
Mam nadzieję, że się wam spodoba ;)


Pozdrawiam !